Borsa bugün rekor kırdı mı?

Hisse senedi (pay), anonim şirket tarafından ihraç edilen ve anonim şirketin sermayesini temsil eden menkul kıymetlerdir. Bir şirkette hisse senedi (pay) sahibi olmak, o şirkete ortak olmak demektir. Yatırımcılar borsada işlem gören şirketlerin hisselerini alıp satabilirler.

Hisse senedi piyasasında işlemler elektronik alım satım sistemi aracılığıyla fiyat ve zaman önceliği kuralı baz alınarak “Sürekli İşlem”, “Piyasa Yapıcılı Sürekli İşlem” ve “Tek Fiyat” yöntemlerinde otomatik olarak gerçekleşmektedir.

Hisse senedi (pay), anonim şirket tarafından ihraç edilen ve anonim şirketin sermayesini temsil eden menkul kıymetlerdir. Bir şirkette hisse senedi (pay) sahibi olmak, o şirkete ortak olmak demektir. Yatırımcılar borsada işlem gören şirketlerin hisselerini alıp satabilirler.

Borsa İstanbul Pay Piyasası; farklı sektörlerden şirketlerin payları, yeni pay alma (rüçhan) hakları, borsa yatırım fonları, varantlar ve sertifikalar işlem gördüğü piyasadır. Borsa İstanbul Pay Piyasası; yerli ve yabancı yatırımcılar için likit, şeffaf ve güvenli bir yatırım ortamı sağlamaktadır.

Pay Piyasası’nda yapılan alış veya satış emirleri, işlemlerin Borsa İstanbul’da gerçekleşmesini takip eden ikinci iş günü (takas günü) yatırım hesaplarına yansıtılmaktadır.

Hisse senedi (pay) ihraç edebilmek için, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından yetkilendirilmiş Yetki Belgesi alınması gerekmektedir. Bu yetki belgesine sahip olmayan şirketler pay (hisse senedi) ihraç edemezler.

Borsa İstanbul’da hisse senedi alım satım işlemlerini yapabilmek için öncelikle bir yatırım hesabı açmanız gerekmektedir.

Borsada işlemin gerçekleştiği güne T günü, işlem sonucunun hesabınıza yansıdığı 2nci iş gününe ise T+2 günü denir. Alım ve satım işlemleri, işlem emri verildikten 2 iş günü (T+2 günü) sonra hesabınıza yansır.

Hisse senedi alım işlemlerinde, alınan hisse senedi/senetlerinin tutarlarının 2nci iş günü (T+2 günü) yatırım hesabınızda olması gerekmektedir. Hisse senedi satış işleminde ise, satılan hisse senedi/senetlerinin tutarları da 2nci iş günü (T+2 günü) yatırım hesabınıza aktarılır.

BIST Pay Piyasası’nda hisse senedi işlemleri 6 ayrı pazarda gerçekleştirilir.

• Yıldız Pazar
• Ana Pazar
• Alt Pazar
• Yakın İzleme Pazarı (YİP)
• Yapılandırılmış Ürünler ve Fon Pazarı (YÜFP)
• Nitelikli Yatırımcı İşlem Pazarı (NYİP)
• Piyasa Öncesi İşlem Platformu (PÖİP)

Zincir emir, hisse senedi piyasasında sıkça kullanılan bir emir türüdür. Zincir emir, henüz gerçekleşmemiş olan bir ana alım-satım hisse senedi emrine bağlı olan ve bu ana emrin gerçekleşmesi durumunda otomatik olarak hisse senedi piyasasına iletilmek üzere tanımlanmış olan hisse senedi alım veya satım emirlerinin tamamını ifade eder.

Zincir emrin gerçekleşmesi için öncelikle, ana alım-satım emrinin gerçekleşmesi gerekmektedir. Ana emre birden fazla zincir emir bağlanabilir. Ana emrin tamamı gerçekleştikten sonra buna bağlı diğer hisse senedi alım-satım emir veya emirleri borsaya iletilir.

Borsa İstanbul’da hisse senedi emirlerinin geçerlilik süresi; Günlük, Kalanı İptal Et ve İptale Kadar Geçerli olmak üzere üçe ayrılmaktadır.

Günlük: Hisse senedi emri girildiği gün boyunca geçerlidir ve işlem gerçekleşmezse gün sonunda otomatik iptal olur.

Kalanı İptal Et (KİE): Hisse senedi emrinin verildiği anda işlemin fiyat vb. sebepler ile gerçekleşmeyen bölümünün otomatik olarak iptal edildiği, kalanın pasife yazılmadığı hisse senedi emir türüdür.

İptale Kadar Geçerli (IKG): Hisse senedi emrinin verildiği andan itibaren iptal edilmesine kadar geçerli olan emir türüdür.

Hisse senedi sahipleri, hisse senetlerinin sağladığı Temettü Hakkı, Rüçhan Hakkı, Bedelsiz Hisse Alma Hakkı, Tasfiye Bakiyesi Hakkı, Yönetime Katılma Hakkı, Oy Hakkı, Bilgi Alma Hakkı ve Özel Denetim İsteme Hakkı olmak üzere 8 adet haktan yararlanabilmektedir. Hisse senedi sahiplerinin hakları aşağıdaki gibidir;

• Temettü (Kâr Payı) Hakkı:

Şirket kâr ettiği zaman sermayede pay sahibi olan ortak, bu kâra payı oranında ortak olur ve kâr payı alma hakkına sahip olur.

• Rüçhan Hakkı:

Şirketin bedelli sermaye artırımına gitmesi halinde, mevcut ortakların sermaye artırımına öncelikle katılma hakkı bulunur. Buna Rüçhan Hakkı denir.

• Bedelsiz Hisse Alma Hakkı:

Şirketin bedelsiz sermaye artırımı yapması durumunda; ihraç edilen payları, mevcut ortakların bedelsiz olarak alma hakkı vardır.

• Tasfiye Bakiyesi Hakkı:

Şirketin tasfiyesi halinde, tasfiye sürecinden sonra kalan bakiyeden mevcut ortakların sahip olduğu pay oranında pay alma hakkı vardır.

• Yönetime Katılma Hakkı:

Pay sahibi olan yatırımcı, şirket yönetim kurulu seçimlerinde seçmen ve aday olarak yönetime katılma hakkına sahiptir.

• Oy Hakkı:

Pay sahiplerinin şirketin genel kurulunda en az bir oy kullanma hakkı vardır.

• Bilgi Alma Hakkı:

Pay sahipleri istedikleri zaman şirket sırları dışındaki bilgiler olmak kaydıyla genel bilgileri edinme hakkına sahiptirler.

• Özel Denetim İsteme Hakkı:

Mevcut ortaklar, şirketin faaliyetleri veya finansal durumuna ilişkin olarak özel denetim yapılmasını, özel denetçi atanmasını talep edebilirler.

Borsa İstanbul’da olağanüstü fiyat hareketlerinden yatırımcıların olumsuz etkilenmemesi için uygulanan bir sistemdir. Bir hisse senedinde, Borsa İstanbul tarafından belirlenen oranın üzerinde düşüş gerçekleştiği zaman, devre kesici otomatik olarak devreye girer ve bu hisse senedinde işlemler geçici olarak durdurulur.

• Endekse Bağlı Devre Kesici Sistemi

BİST100 endeksinin gün içerisinde  önceki günün kapanışına göre ilk olarak %5 veya daha fazla ve ikinci olarak %7 veya daha fazla düşmesi durumunda Endekse Bağlı Devre Kesici Sistemi (EBDKS) otomatik olarak devreye girer. Pay Piyasası, Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’ndaki (VİOP) paya ve pay endekslerine dayalı sözleşmeler ile Borçlanma Araçları Piyasası Pay Repo Pazarı’nda ki işlemler geçici olarak durdurulur.

Endekse Bağlı Devre Kesici Sistemi’nin, Pay Piyasasında sürekli işlem seansının sona ermesinden önceki 60 ila 30 dakika arasında (mevcut durumda 17.00-17.30 arasında) devreye girmesi halinde her üç piyasada da işlemler durdurulur. İşlemler Pay Piyasası ile Borçlanma Araçları Piyasası Pay Repo Pazarı’nda kapanış seansı ile (mevcut durumda 18:00’da), VİOP’ta ise ilgili sözleşmelerde VIOP_SUREKLI_MZYD seansı ile (mevcut durumda 18:08’de) yeniden başlatılır.

Endekse Bağlı Devre Kesici Sistemi kapsamında belirlenen eşiklerin (%5 ve %7) gün içerisinde tekrar aşılması halinde devre kesici aynı aşama için ikinci kez çalışmaz. Endekse Bağlı Devre Kesici Sistemi uygulamasının devreye alınması ile hisse senedi bazında uygulanan devre kesicilerde emir toplama süresi 15 dakikaya indirilir, eşleştirme süresi ise 2 dakika olarak devam eder.

Sermaye Piyasası Kurulu’nun  ilgili kararları uyarınca, Borsa İstanbul Pay Piyasası’nda işlem gören hisse senetlerinde, işlemlerin adil ve dürüst bir şekilde gerçekleşmesinin sağlanması amacıyla Volatilite Bazlı Tedbir Sistemi(VBTS) uygulanmaktadır.

Volatilite Bazlı Tedbir Sistemi (VBTS)  kapsamında, gerekli koşulların oluştuğu tespit edilen hisse senetlerinde kademeli olarak ve bir sonraki tedbirin de uygulanması durumunda bir önceki tedbirin devam etmesi suretiyle;

1. 15 gün süre ile birinci seviye “Açığa Satış ve Kredili İşlem Yasağı” tedbiri,
2. 15 gün süre ile ikinci seviye “Brüt Takas” tedbiri,
3. 15 gün süre ile üçüncü seviye “Tek Fiyat Yöntemi ile İşlem Görme” tedbiri uygulanır.

Tedbire konu olacak hisse senedi, uygulanacak tedbir ilgili tarihte piyasa kapandıktan sonra tedbirin başlangıç ve bitiş tarihlerini de içerecek şekilde Borsa İstanbul tarafından Kamuyu Aydınlatma Platformu (KAP) üzerinden duyurulur.

Brüt Takas uygulaması, Borsa İstanbul’da zaman zaman bazı hisse senetlerinde olan yüksek miktarlı alım ve satım işlemleri sonucunda hisse senetlerinde oluşan olağandışı fiyat hareketleri sonucunda yatırımcıları karşılaşabilecekleri risklere karşı korumak için uygulanan bir tedbirdir.

Hangi hisse senetlerinin Brüt takasa alınacağına ve ne kadar süre Brüt takasta kalacağına, SPK tarafından karar verilir.

Brüt Takas Uygulamasında;

• Satın alınan hisse senedi aynı gün içerisinde satılamaz. Alınan hisse senedi en erken bir sonraki işlem günü (T+1) satılabilir. Kısaca Brüt Takas’ta bulunan bir hisse senedi aynı gün alınıp satılamaz.
• Brüt Takas uygulamasında olan hisse senetlerinde, alım tutarı kadar nakit paranın hesapta olması gerekmektedir.
• Brüt Takas uygulaması getirilen hisse senetlerinde kredili işlemler yapılamaz.
• Brüt Takas uygulaması getirilen hisse senetlerinde açığa satış işlemleri yapılamaz.

Brüt Takas uygulaması dahilinde olan hisse senetleri için online kanallardan alım/satım emri girilemez. Yalnızca telefon aracılığı ile müşteri temsilcileri veya şahsen alım satım emri verilebilir.

Hisse senedi (pay), anonim şirket tarafından ihraç edilen ve anonim şirketin sermayesini temsil eden menkul kıymetlerdir. Bir şirkette hisse senedi (pay) sahibi olmak, o şirkete ortak olmak demektir. Yatırımcılar borsada işlem gören şirketlerin hisselerini alıp satabilirler.

Hisse senedi piyasasında işlemler elektronik alım satım sistemi aracılığıyla fiyat ve zaman önceliği kuralı baz alınarak “Sürekli İşlem”, “Piyasa Yapıcılı Sürekli İşlem” ve “Tek Fiyat” yöntemlerinde otomatik olarak gerçekleşmektedir.

Hisse senedi (pay), anonim şirket tarafından ihraç edilen ve anonim şirketin sermayesini temsil eden menkul kıymetlerdir. Bir şirkette hisse senedi (pay) sahibi olmak, o şirkete ortak olmak demektir. Yatırımcılar borsada işlem gören şirketlerin hisselerini alıp satabilirler.

Hisse senedi piyasasında işlemler elektronik alım satım sistemi aracılığıyla fiyat ve zaman önceliği kuralı baz alınarak “Sürekli İşlem”, “Piyasa Yapıcılı Sürekli İşlem” ve “Tek Fiyat” yöntemlerinde otomatik olarak gerçekleşmektedir.

Hisse senedi (pay), anonim şirket tarafından ihraç edilen ve anonim şirketin sermayesini temsil eden menkul kıymetlerdir. Bir şirkette hisse senedi (pay) sahibi olmak, o şirkete ortak olmak demektir. Yatırımcılar borsada işlem gören şirketlerin hisselerini alıp satabilirler.

Hisse senedi piyasasında işlemler elektronik alım satım sistemi aracılığıyla fiyat ve zaman önceliği kuralı baz alınarak “Sürekli İşlem”, “Piyasa Yapıcılı Sürekli İşlem” ve “Tek Fiyat” yöntemlerinde otomatik olarak gerçekleşmektedir.